Là một trong 4 tôn giáo lớn nhất, Phật giáo không thể thiếu nhạc lễ của mình. Âm nhạc Phật giáo vừa mang ý ca ngợi Đức Phật, vừa giúp con người “tu tâm, dưỡng tính”, mang lại cảm giác bình yên.

Phật Giáo là một loại tôn giáo ra đời sớm nhất trên thế giới. Bắt nguồn từ Ấn Độ, trung tâm của các tôn giáo lớn nhất thế giới, Phật Giáo được truyền đi khắp mọi nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Phật Giáo vào nước ta chủ yếu theo hai con đường, trực tiếp nhất là con đường tơ lụa. Trong Đại Việt sử kí toàn thư cũng có ghi lại sự du nhập của các văn hóa phương Tây theo con đường buôn bán hay sự trực tiếp của các giáo sĩ phương Tây.

Trong quá trình truyền giáo, nhạc giáo cũng được truyền vào. Âm nhạc của Phật Giáo không giống với các loại âm nhạc đương thời khác. Nó không phải là loại âm nhạc truyền thống dân gian, đúc kết kinh nghiệm của con người hay tình cảm của đôi lứa. Nhạc Phật Giáo là nhạc lễ, tôn vinh, ca ngợi Đức Phật. Chính điều này làm cho nhạc tôn giáo có vẻ dễ đi vào lòng người, làm con người bình tĩnh, trầm ổn hơn.

Nhạc Phật Giáo là loại âm nhạc lễ nghi nên số lượng bài nhạc không bị giới hạn, nhưng vẫn có những bài dùng trong các lễ nghi cố định và đa dạng trong cách thể hiện. Nhạc Phật Giáo bắt đầu từ lúc khi còn là các chữ viết trên các quyển kinh lễ được mọi người đọc tụng; nhưng do có âm vần, ngắt mà dần thành những bài nhạc. Và những bài hát này được coi là nhạc tiếng Việt đầu tiên trên đất nước ta khi xuất hiện bảng chữ cái tiếng Việt như hiện nay. Và tất cả những bài hát dùng trong nhà chùa hiện nay đều là nhạc Phật Giáo.

Âm nhạc trong các chùa chiền cũng cần có các công cụ biểu diễn. Không ai không biết trong chùa thường có các vật như chuông, mõ,… Đây chính là vật đơn giản tạo ra âm thanh trong nhà chùa và thường dùng trong các ngày cúng lễ. Nhưng nó cũng chính là nhạc cụ dùng trong âm nhạc. Tiếng nhạc chùa vang lên thường đi cùng tiếng mõ, tiếng chuông. Âm thanh đó dù không mượt mà, sâu sắc như các loại đàn nhạc nhưng lại rất có vần điệu, ăn nhập với tiếng nhạc. Nó tạo nên sự linh thiêng, trầm ổn một cách lạ thường.

Mọi người thường đi chùa để tìm sự bình yên, nhưng không ai để ý rằng sự bình yên ấy nằm phần lớn trong các giai điệu, âm thanh của chùa. Nghe đến chùa, ai đó đều phải nghĩ đến rằng sự thanh tịnh, bình yên. Thanh tịnh ở đây không phải là sự yên lặng tới mức rợn người, sự hoang vắng. Thanh tịnh là sự nhẹ nhàng, sự lặp lại có vần điệu, sự bình yên trong chính những âm thanh từ lễ nhạc Phật Giáo.

Sự bình yên diễn ra ngay trong lời nhạc. Phật Giáo hướng tới một cuộc sống trên thiên đường, coi hiện tại như là cuộc sống tạm bợ. Lời ca Phật Giáo hướng con người tới cuộc sống thiên đường nhưng vẫn tuân thủ các đạo lí, coi trọng các đạo đức. Dù mang tính răn dạy nhưng lại có sự nhẹ nhàng. Và âm nhạc Phật Giáo cứ như vậy đi vào lòng người.

Hoa Hoa