Là một thể loại âm nhạc cổ truyền ăn sâu vào nhận thức của nhiều thế hệ người Việt, ca trù hiện tại dù không chiếm được vị trí như thời xưa nhưng nó vẫn mãi là thứ âm nhạc vang vọng của quá khứ, một nét văn hóa âm nhạc cổ truyền Việt Nam.
Đỉnh cao của sự phát triển ca trù
Theo như lịch sử ghi chép lại, ca trù được bắt đầu từ thời nhà Lê và được đánh giá là đỉnh cao kết hợp của thi ca và âm nhạc. Ở thời điểm hiện tại, ca trù là một thể loại âm nhạc kén người nghe nhưng nhìn về quá khứ, ca trù từng có một thời hoàng kim với sự phát triển vượt bậc so với nhiều thể loại của dân ca và nhạc cổ truyền khác.
Loại hình diễn xướng này cực kỳ phát triển tại các vùng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ của Việt Nam vào thế kỷ 15. Ca trù từng một từng được diễn trong hoàng cung và được giới quý tộc và bộ phận tri thức yêu thích. Tiếng nhạc của ca trù cũng dễ dàng thu hút sự quan tâm của người dân bởi rất nhiều người có thể ê a vào nốt trong bài nhạc ca trù cổ điển hj thường hay nghe.
Hát nói được xem là thể loại văn chương phổ biến nhất trong ca trù bên cạnh các thể loại văn chương khác như phú, truyện,…Sự đặc biệt của ca trù nằm ở phần thanh và phần khí khi đây thể loại hợp nhất của hai phần trên. Ngôn ngữ âm nhạc được sử dụng trong ca trù cũng vô cùng tế nhị và nhẹ nhàng.
Ca trù ngày nay
Tháng 10 năm 2009, ca trù chính thức được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại cần được bảo vệ khẩn cấp. Không gian văn hóa ca trù hiện nay được trải rộng với 16 tỉnh miền Bắc từ Phú Thọ đến Quảng Bình.
Một phần trình diễn ca trù hoàn thiện cần có sự tham gia của 3 nhân vật đó là ca nương hay còn gọi là đào, người thứ 2 là kép và cuối cùng là quan viên. Cả 3 nhân vật này kết hợp tạo nên một bản xướng hoàn hảo với âm thanh trong veo của đào, tiếng đàn đáy phụ họa tiếng hát và tiếng trống chầu của quan viên.
Rất nhiều đoàn ca trù trẻ đã và đang duy trì nét văn hóa cổ truyền này tại Việt Nam. Bằng việc mở ra nhiều lớp học bồi dưỡng, các đoàn ca trù lớn như Câu lạc bộ ca trù Thăng Long, câu lạc bộ ca trù Phú Thị, Câu lạc bộ ca trù Hà Nội,…
Giữa cuộc sống ồn ào, vội vã, rất nhiều người dân Việt đã trở về với thứ âm nhạc cổ truyền này để thưởng thức khoảng không gian thư thái và nhẹ nhàng đến từ thứ âm nhạc tao nhã. Dù không còn ở thời kỳ đỉnh cao nhưng Ca trù sẽ mãi là nguồn gốc và là dấu ấn của nền văn hóa và âm nhạc cổ truyền Việt Nam.
